fbpx
Neuronauka i psychoterapia

Neuronauka i psychoterapia

Dziś trochę bardziej naukowo. Postaram się w przystępny sposób pokazać powiązanie psychoterapii z neuronauką.

Co dzieje się w naszych mózgach, gdy poddajemy się terapii psychologicznej? Dlaczego psychoterapia jest skuteczna i jakie procesy zachodzą, gdy my „układamy“ sobie w głowach na nowo?

Wpływ psychoterapii na neuroplastyczność mózgu

Zacznijmy od odrobiny teorii.
Neuroplastyczność to w ogromnym uproszczeniu zmiany w mózgu, które zachodzą, gdy czegoś doświadczamy.

Integracja neuronalna jest wolnym przepływem informacji pomiędzy różnymi strukturami oraz związanymi z nimi funkcjami mózgu i systemu nerwowego. Dzięki niej mamy dostęp do różnych funkcji mózgu i potrafimy te funkcje ze sobą zintegrować. Ma miejsce w sytuacjach trudnych, kryzysowych, stresowych. Jest to sposób na otwarcie różnych ścieżek w naszym mózgu, które z różnych powodów zostały zamknięte (np. z powodu stresu czy traumy).

Psychoterapia natomiast to stymulowanie zarówno neuroplastyczności, jak i integracji neuronalnej w mózgu.

Mózg lubi wyzwania. Taki mózg, który jest stymulowany różnymi wyzwaniami, jest bardziej aktywny i złożony. Bogate środowisko zwiększa neurogenezę (powstawanie nowych komórek nerwowych). Psychoterapia jest swego rodzaju wzbogaconym środowiskiem, które promuje socjalny i emocjonalny rozwój, neuronalną integrację i złożoność przetwarzania bodźców i procesów poznawczych.

Ewolucja i rozwój mózgu

Ważne emocjonalne i interpersonalne uczenie się występuje w najwcześniejszych latach rozwoju, kiedy nasz prymitywny mózg rządzi. Największa część uczenia odbywa się zanim ośrodki korowe są w pełni wykształcone, a odpowiadają one za pamięć jawną tj. dostępną świadomości. Dotyczy to takich obszarów życia jak np. rozwiązywanie problemów czy myślenie abstrakcyjne. Ważne uczenie się funkcjonowania społecznego i emocjonalnego jest zorganizowane zatem przez odruchy, zachowania i emocje poza naszą świadomością i są zniekształcone przez nasze niedojrzałe wtedy mózgi.

W dużym stopniu psychoterapia istnieje właśnie dlatego – z powodu tych zniekształceń wynikających z ewolucji i rozwoju mózgu. Czasami dziecku brakuje prawidłowego wsparcia opiekunów w tym okresie (problemy rodziców czy separacji od nich np. podczas wojny). Wtedy mózg kształtowany jest w sposób, który służy dziecku do przetrwania tego trudnego okresu, ale może być nieadaptacyjny w jego późniejszym życiu.

Mózg społeczny

Nasze mózgi są zaprojektowane do życia w grupach, a nie w samotności. Mózg jest organem stwarzanym przez społeczne doświadczenie – pierwotnie z opiekunami. Terapeuta pełni tę samą rolę co pierwotny opiekun, dostarczając i modelując regulacyjne funkcje mózgu. Pacjent uczy się w procesie terapii umiejętności regulacji emocji, a następnie wdraża do życia jako własne. Ten proces rzeźbi odpowiedzialne za autoregulacje szlaki neuronalne w mózgu – zupełnie jak w dzieciństwie.

Wczesna deprywacja potrzeb i chroniczny stres w dzieciństwie prowadzą do uszkodzeń w mózgu. W tworzeniu więzi społecznych pośredniczą endorfiny i oksytocyna, które ułatwiają zaufanie i społeczną wrażliwość.

Endorfiny (endogenne opioidy) odpowiadają również za uczucie bezpieczeństwa, pewności siebie i dominacji. Więzi społeczne są „uzależniające”, więc osoby z trudnością tworzenia więzi są bardziej narażone na uzależnienie od opiatów.

Terapia dla par w niemczech po polsku

Zdrowie = integracja

Optymalny poziom stresu pobudza neuroplastyczność, co jest kluczowym elementem psychoterapii i sytuacji, w których uczymy się czegoś. Kontrolowana ekspozycja na stres w trakcie terapii wzmaga procesy uczenia się oraz poprawia procesy neuronalnej integracji. Tak jak w okresie wczesnego rozwoju, powtarzalna ekspozycja na stres przy jednoczesnej wspierającej relacji terapeutycznej, zwiększa zdolność tolerowania wzrastającego poziomu pobudzenia np. nadmiarowej aktywacji układu limbicznego, czyli zalewania emocjami.

Optymalne funkcjonowanie mózgu wiąże się z aktywacją struktur korowych i podkorowych lewej i prawej półkuli. To tzw. integracja między półkulami.

Lewa półkula:

  • odpowiada za uwagę ukierunkowaną, skupia się na figurze;
  • jest zaangażowana w przetwarzanie schematów, tego co znane i spodziewane;
  • odpowiada za konceptualizację i nazywanie;
  • operuje językiem i posługuje się symbolami;
  • widzi ciało z dystansu jako zbiór części;
  • pełni nadrzędną rolę w wyrażaniu złości;
  • odpowiada za procesy jawne, dostępne świadomości;

Prawa półkula:

  • skupia się na tle, odpowiada za szersze spektrum uwagi, widzi całość;
  • jest silniej połączona z układem limbicznym, szybciej i adekwatniej identyfikuje emocje (oprócz złości);
  • jest czuła na to co nowe, uczenie się nowego, eksplorowanie;
  • gruntuje i integruje doświadczenie, nim zostanie ono szczegółowo przetworzone w lewej półkuli;
  • odpowiada za rozumienie metafor i poczucie humoru;
  • odgrywa dużą rolę w identyfikowaniu się z innymi, empatii, rozumieniu emocji i społecznych interakcjach;
  • sprawia, że postrzegamy siebie i swoje ciało jako całość;
  • rozumie mowę niewerbalną, subtelne znaczenia, aluzję i melodię mowy;
  • odpowiada za procesy niejawne.

Neurony lustrzane:

  • są neuronami ruchowymi, które aktywują się, kiedy wykonujemy ruch lub gdy obserwujemy tę czynność wykonywaną przez kogoś;
  • odpowiadają za empatię oraz naśladowanie;
  • odpowiadają za intencję wykonania ruchu lub współodczuwania bólu;
  • odpowiadają za zdolność rozumienie i przetwarzania doświadczeń innych, ale również naszych własnych myśli i uczuć.

Regulacja emocji

Ludziom zazwyczaj nie udaje się stłumić negatywnych emocjonalnych doświadczeń. Chociaż pozornie wyglądają na spokojnych, to wewnętrznie ich układ limbiczny jest tak samo pobudzony, jakby wcale nie używali tłumienia.

Jeżeli czegoś próbujemy nie czuć, to to nie pomaga, a czasami przynosi odwrotny skutek. Aby zmniejszyć pobudzenie układu limbicznego, trzeba użyć kilku słów opisujących emocje. Można do tego używać symbolicznego języka, metafor i uproszczeń opisujących nasze doświadczenie. To aktywuje korę przedczołową, która wygasza aktywność układu limbicznego.

Do tego właśnie służy psychoterapia. Jest formą opisywania swojego doświadczenia i nadawania nowego znaczenia. Powoduje zmiany w sieciach neuronalnych, ponieważ mózg jest neuroplastyczny. Więcej na temat tego jak czym jest psychoterapia i czego się na niej spodziewać znajdziecie w moich artykułach:

Podejmowanie decyzji zmniejsza lęk i zamartwianie się. Tworzenie intencji, ustanawianie celów i podejmowanie decyzji jest częścią sieci neuronalnej i aktywuje korę przedczołową. Znajdywanie rozwiązań uspokaja układ limbiczny. Aktywne wybieranie powoduje zmiany w sieciach neuronalnych odpowiedzialnych za uwagę i zwiększa poziom nagradzającej dopaminy. Podejmowanie decyzji pomaga również obniżyć aktywację ciała prążkowanego, które zazwyczaj odpowiada za uruchamianie negatywnych impulsów i rutyn.

Duma, poczucie winy i wstydu aktywują w mózgu neurony dopaminergiczne, co aktywuje układ nagrody w mózgu. To tłumaczy, dlaczego tak się zadręczmy poczuciem winy i wstydu.

A dlaczego się zamartwiamy? Ponieważ mózg jest praktyczny. Działa według zasady: lepiej robić coś, niż nie robić nic. Zamartwianie się uspokaja układ limbiczny, zwiększając aktywność przyśrodkowej kory przedczołowej, co obniża aktywność ciała migdałowatego.

Uczucie wdzięczności aktywuje ośrodki w pniu mózgu, które produkują dopaminę. Myślenie o tym, za co się jest wdzięcznym, sprawa, że skupiamy się na pozytywnych aspektach naszego użycia, co podnosi poziom serotoniny. Jeśli nie przychodzi nam do głowy za co jesteśmy wdzięczni, wystarczy już samo szukanie, zadawanie sobie tego pytania. Pamiętanie o tym, że bycie wdzięcznym jest formą inteligencji emocjonalnej i zwiększa gęstość neuronów w brzuszno-środkowej i bocznej korze przedczołowej. Te zmiany w gęstości sugerują, że wraz ze wzrostem inteligencji emocjonalnej, wzrasta efektywność neuronów w tych obszarach (neuroplastyczność mózgu).

Sieć wzbudzeń podstawowych aktywuje się, gdy myślimy o sobie i o innych, o relacjach, o przeszłości i planach na przyszłość. Działa domyślnie, kiedy nie jesteśmy skupieni na zewnętrznym świecie lub na konkretnym zadaniu poznawczym. Zagłębiamy się wtedy w myślach na temat siebie. Myślimy, co mogą o nas myśleć inni ludzie, oceniamy rozmowy, które prowadziliśmy lub ćwiczymy sobie w głowie jak przeprowadzić te, które nas czekają.

Psychoterapia a neuronauka. Jak dochodzi do zmiany?

Istotą psychoterapii, głównie terapii doświadczeniowej, jest powstrzymanie panowania lewej półkuli nad prawą półkulą. To lewa półkula sprawia, że czujemy „utknięcie w starym”. Lewa półkula uruchamia się, by blokować dostęp do prawej półkuli, gdy boimy się bolesnych uczuć, odcina ciało, odpowiada za opór, intelektualizuje, chroni, by skupić się na zadaniach, które wydają się być zagrożone przez sygnały płynące z prawej półkuli.

Jeśli powstrzymamy kategoryzującą i nazywającą tendencję lewej półkuli i jeśli będziemy wystarczająco cierpliwi, to pojawią się obrazy i nowe uczucia z prawej półkuli. To, co zacznie się w prawej półkuli, zostanie wysłane do świata lewej półkuli, przetworzone i odesłane z powrotem do prawej półkuli, gdzie nastąpi nowa synteza symbolizacja.

Mózg wpływa na ciało, ale i odczucia z ciała wpływają na mózg. Trudno dyskutować z tym, co jest pierwsze – myśl czy uczucie. Może warto obie teorie potraktować jako jedną z możliwości, ewentualności, a nie jako jedyną prawdę objawioną…

Czytaj więcej:

Kommentar verfassen

Deine E-Mail-Adresse wird nicht veröffentlicht. Erforderliche Felder sind mit * markiert