Dorosłe Dziecko Alkoholika – terapia DDA
DDA to określenie syndromu Dorosłego Dziecka Alkoholika i oznacza źródła trudności, związane z dorastaniem w rodzinie z problemem alkoholowym. Brak jest jednolitej koncepcji związanej z terminem DDA, a wśród profesjonalistów odbywają się dyskusje na ile termin ten opisuje trudności osób pochodzących z rodziny alkoholowej i czy można mówić o ich specyfice. Obowiązująca klasyfikacja ICD – 10 nie uwzględnia syndromu DDA jako zaburzenia. W związku z używaniem tego terminu istnieje ryzyko etykietowania, a nawet wtórnego wzmacniania objawów np. poczucia skrzywdzenia.
Jednak rozpoznanie problemów związanych z dorastaniem w rodzinie z problemem alkoholowym jest warunkiem rozpoczęcia terapii i procesu zmiany szkodliwych czy destrukcyjnych schematów. W niełatwym procesie terapii czy to indywidualnym czy grupowym nazwanie źródeł osobistych problemów oraz doświadczanie wspólnoty z innymi osobami o podobnych przeżyciach pojawia się jako szansa na zobaczenie swoich życiowych trudności i nadanie im znaczenia dla rozwoju osobistego. Spodziewanym efektem psychoterapii jest zaprzestanie koncentrowania się na przeszłości i otwarcie na teraźniejszość i przyszłość w uproszczeniu osoba, na skutek swojej osobistej pracy przestaje myśleć o sobie „jestem DDA”, pamiętając jednak co przeżyła i rozumie znaczenie tego.
Mimo odmienności jaka charakteryzuje poszczególne rodziny z problemem alkoholowym można wyodrębnić pewne wspólne cechy doświadczeń dzieci z rodzin alkoholowych (Sobolewska, 1992).
Cechy doświadczeń dzieci z rodzin alkoholowych:
- Brak oparcia, odrzucenie, czasem opuszczenie
- Chaos, nieprzewidywalność zdarzeń i zachowań rodziców. Z pozycji dziecka wynika, że nie ma wpływu na to co się dzieje w systemie rodzinnym, nie ma mocy zmiany, choć często żyje iluzją, że to jest możliwe. Pozostaje w poczuciu winy, krzywdy i nadmiernej odpowiedzialności za pozostałych członków rodziny
- Poczucie zagrożenia, atmosfera napięcia, często przemoc domowa
- Nadużycia seksualne
- Brak spójnych norm, wartości, chwiejne autorytety
Opis problemu DDA – terapia DDA
Członkowie rodzin z problemem alkoholowym przezywają wstyd, który wynika z bezsilności wobec trudności i poczucia niekierowania swoim życiem. Te uczucia dominują również w rozwoju samooceny dziecka. U większości tych dzieci pojawia się pragnienie ukrycia, zniknięcia lub śmierci. Pragnienie to nasila się w sytuacjach takich jak wyruszanie co wieczór na poszukiwania matki lub ojca w sąsiednich domach, bądź przyjście pijanego rodzica na wywiadówkę.
U dzieci podobnie jak u dorosłych pojawiają się dwa podstawowe mechanizmy spostrzegania rzeczywistości / iluzja i zaprzeczanie. W sytuacji traumatycznych wydarzeń pojawia się mechanizm wyparcia i idealizacji. Osoby opisują świat rodzinny identyfikując się z trzeźwym rodzicem albo rodzeństwem i przyjmują ich perspektywę rzeczywistości.
Deficyt więzi i bliskości, niemożność realizowania wielu potrzeb, brak oparcia w rodzicach, zaburzenia komunikacji, przemoc prowadzą do braku poczucia bezpieczeństwa i osamotnienia w cierpieniu. W dorosłości skutkuje to przewlekłym stresem i trudnościami w kierowaniu własnym życiem.
Kiedy osoba uzależniona wycofuje się ze swoich ról rodzicielskich, dziecko przejmuje te role. Staje się powiernikiem rodziców, komunikuje się z nauczycielami odnośnie młodszego rodzeństwa, zajmuje się utrzymaniem domu.
Dzieci mogą przyjmować różne role:
- Bohatera rodzinnego / rezygnuje ze swoich potrzeb, przejmuje zadania rodziców, dążący do bycia idealnym, perfekcyjnym, lojalny, wzorowy
- Buntownika /aktualnie walczącego i konfrontującego z problemem alkoholowym, konfliktowy, skłonny do przekraczania norm, sprawiający trudności, co pomaga pozostałym obwiniać go za rodzinne kłopoty
- Maskotki / rozbawiający innych, odcięty od swoich uczuć, rozluźniacz rodzinnych awantur
- Niewidzialnego dziecka / wycofujący się, żyjący w świecie marzeń i fantazji, mający trudności w nawiązaniu relacji, psychicznie nieobecny
Te schematy czy role dziecko realizuje równie poza rodziną, pomagają dziecku przetrwać jednak ponosi ono duże koszty osobiste. Dziecko żyje w przewlekłym stresie i nie buduje spójnego obrazu siebie czy świata. U osób z syndromem DDA występuje wieloletnie doświadczanie życia w rodzinie z problemem alkoholowym, z jej sztywnymi i niezdrowymi regułami oraz odebraniem praw np. do przyjmowania pomocy, zaspakajania potrzeb, wyrażania uczuć oraz do szacunku i godnego życia.
Więcej o rolach dzieci napisałam także tutaj:
Terapia DDA – Podstawowe przejawy syndromu DDA to:
- Lęk przed bliskością
- Nieufność i wzmożona kontrola
- Trudności w relacjach z ludźmi
- Problemy w kontakcie ze swoimi uczuciami i potrzebami
Mogą również występować zniekształcenia w sferach:
- Obrazu siebie – niejasność, nieadekwatność obrazu siebie, niska samoocena, obniżenie poczucia własnej wartości, sztywne lub rozmyte granice, niejasność uczuć i potrzeb
- Emocji – zalegający wstyd, lek, smutek, złość, poczucie krzywdy, poczucie winy, silne napięcie, huśtawki emocjonalne, nadwrażliwość lub stępienie
- Regulowania nastroju i zachowań – perfekcjonizm, skłonność do kompulsywnych zachowań, somatyzacja, impulsywność, problemy seksualne
- W relacjach z innymi ludźmi – nieufność, wrogość, nadmierna kontrola i nadodpowiedzialność, utrata więzi, samotność, izolacja, zależność, lęk przed odrzuceniem i opuszczeniem, manipulowanie, dążenie do bycia zaakceptowanym za wszelką cenę
- Spostrzegania rzeczywistości – czarno – białe spostrzeganie zdarzeń, myśli zdominowane przeszłością
- Wolicjonalnej – utrata energii, osłabienie woli,trudność z określaniem celów i realizacją planów życiowych, brak poczucia sensu życia
Terapia DDA
Osoby z syndromem DDA mają trudność z odseparowaniem się od problemów rodzina pochodzenia. Angażują się nadal w ich losy, stawiając sprawy rodziców, rodzeństwa ponad swoje potrzeby i kosztem osobistego życia. W psychoterapii ważna częścią jest przepracowanie urazów z dzieciństwa i relacji z bliskimi. To w dużej mierze praca z chronicznym lękiem i poczuciem zagrożenia, ze wstydem oraz doznana krzywdą. W trakcie terapii pojawiają się również wątki egzystencjalne.
O tym co mi daje psychoterapia pisałam również w innych artykułach