Istnieje kilka koncepcji współuzależnienia. Jedne koncentrują się wokół zdrowia, inne wokół osobowości czy sposobów adaptacji do sytuacji. Współuzależnienie nie jest jednostką chorobową czy diagnozowanym swoistym zaburzeniem . W kategoriach ICD 10 (Międzynarodowej Klasyfikacji Zdrowia) może być klasyfikowane jako
- Ostra reakcja na stres
- Zaburzenie stresowo pourazowe
- Zaburzenie adaptacyjne
- Inne problemy związane z najbliższą rodziną
Współuzależnienie jest opisową kategorią wzorca funkcjonowania w rodzinie z problemem uzależnienia. W artykule nie koncentruję się na teoriach. Przedstawiam przejawy mogące świadczyć o występowaniu tego problemu.
Bardzo bliska jest mi koncepcja że współuzależnienie to utrwalona forma uczestnictwa w długotrwałej niszczącej sytuacji życiowej, związanej z patologicznymi zachowaniami partnera/partnerki, ograniczająca w sposób istotny wybór postępowania, prowadząca do pogorszenia własnego stanu i utrudniająca zmianę położenia na lepsze. Nie chodzi o epizody ale o utrwalone w czasie uczestnictwo, które dzieje się aktualnie. (Zofia Sobolewska)
Czynniki sprzyjające współuzależnieniu:
- Silna zależność emocjonalna i materialna – trwanie w trudnej sytuacji ze względu na lęk związany ze zmianami lub wspólne zobowiązania finansowe np. wspólny kredyt
- Słaba pozycja zawodowa osoby współuzależnionej – brak pracy , niewiara w to, że jestem w stanie zarabiać pieniądze
- Izolacja społeczna – unikanie kontaktu z innymi ludźmi, zaniedbywanie własnych przyjaźni
- Dążenie do utrzymania związku – próby ukrywanie tego co się dzieje w związku i rezygnowanie z własnych potrzeb
- Agresywne zachowania osoby uzależnionej – obelgi, wyzwiska, bicie, ograniczenie finansów, zmuszanie do seksu
- Poczucie zagrożenia i braku bezpieczeństwa
- Silny zgeneralizowany lęk
- Traumatyczne doświadczenia z dzieciństwa
- Przekonanie o swojej omnipotencji „wszystko mogę”, „tylko ja mogę wszystko uratować“
- Zawężenie myślenia do jednej perspektywy
- Tendencja do zaprzeczania i myślenia magicznego –„kiedyś się zmieni”,” kiedyś będzie lepiej”
- Niemożność pogodzenia się ze stratami np. utrata pięknego mieszkania czy domu czy wspólnych podróży
- Zatarcia lub uszkodzenia granic Ja – osoba sama nie wie kim jest, zatraca swoją indywidualność, przestaje znać siebie i swoje potrzeby
- Poczucie winy i krzywdy – trwanie w przekonaniu że „takie rzeczy zawsze mi się przydarzają”, „inni mają lepiej, łatwiej”, „nie zasługuję na nic lepszego”
- Niskie poczucie własnej wartości – spostrzeganie siebie w negatywny sposób „do niczego innego się nie nadaje”, „sam sama sobie nie poradzę”
Cechy charakterystyczne osoby współuzależnionej:
- Stałe uzależnienie własnej samooceny od umiejętności kontrolowania siebie i innych w sytuacji zagrożenia
- Branie na siebie odpowiedzialności za zaspokajanie potrzeb innych, nawet kosztem niezaspokojenia swoich własnych
- Problemy z wyznaczeniem granicy między zbliżaniem a zachowaniem dystansu oraz związany z tym lęk
- Skłonność do związków z osobami o zaburzonej strukturze osobowości, uzależnionymi od substancji chemicznych i lub o zaburzonych popędach
Psychoterapia dotyczy pracy nad uczuciami oraz zachowaniami i przekonaniami podtrzymującymi współuzależnienie. Redukcję lęku, przeżywanie i wyrażanie złości, wstydu, bezsilności. Zwiększenia własnej sprawczości czyli przywrócenie zdolności do kierowania własnym życiem i zwiększenia poczucia własnej wartości, wyjście z poczucia krzywdy.
Więcej o tym jak wygląda psychoterapia można znaleźć w artkule https://zanetamikolajczyk.com/psychoterapia-forma-zaawansowanego-rozwoju/ lub https://zanetamikolajczyk.com/co-osiagne-dzieki-terapii/
Nierzadko wychodzeniu z tego problemu towarzyszy bariera wstydu i izolacji, obawa czego spodziewać się w gabinecie, o czym mówić. Czasem może wystąpić lęk związany z negatywnym etykietowaniem psychoterapii, postrzeganiem psychoterapii jako coś negatywnego. Więcej o tym jak wygląda rozmowa w gabinecie z psychoterapeutą znajdziesz w artykule