fbpx
szczęśliwa kobieta z balonikiem

Zdrowie jako pełen dobrostan biopsychospołeczny

Nasze ciało to jeden z najważniejszych obszarów i źródeł informacji, które jednak często przegapiamy. Nastawiając automatycznego pilota działania, przestajemy być wrażliwi na sygnały płynące z ciała. Powoduje to, że stres codziennego życia często wywołuje napięcie, które zwykle skupia się w konkretnych grupach mięśni. Najpierw trzeba poczuć to napięcie, w ogóle zacząć sobie zdawać z niego sprawę, potem należałoby poszukać skutecznej metody pracy z takim napięciem (rozluźnianie). Najpierw jednak – w ogóle usłyszeć swoje ciało.

Od czego zależy nasze zdrowie

Zdrowie zależy od wielu wzajemnie powiązanych czynników, wśród których są 4 główne grupy:

  • styl życia (50%),
  • środowisko fizyczne (naturalne i stworzone przez człowieka) i społeczne życia, pracy i nauki (ok. 20%),
  • czynniki genetyczne (ok. 20%),
  • działanie służby zdrowia (ok. 10%).

Istotne są także warunki społeczno-ekonomiczne, wykształcenie i status socjoekonomiczny.
W przeciwieństwie do istniejącego powszechnie modelu patogenicznego, koncepcja salutogenezy kładzie nacisk na zachowanie zdrowia, a nie na leczenie choroby. Normalnym stanem funkcjonowania człowieka jest dynamiczny stan chwiejnej równowagi. Stan ten występuje wtedy, kiedy człowiek wykorzystuje dostępną mu energię do sprostania wymaganiom zewnętrznym i wewnętrznym.

Zdrowie zależne jest również od innych czynników.

  1. Zasoby odpornościowe (właściwości jednostki):
    • cechy biologiczne (genetyczne, konstytucjonalne, immunologiczne i biochemiczne)
    • cechy psychologiczne (cechy poznawcze – wiedza, intelekt; cechy osobowości – poczucie tożsamości, kontroli i sprawstwa, poczucie uczestnictwa, zaangażowania i zobowiązania oraz wyuczone strategie radzenia sobie)
    • cechy społeczno-kulturowe (cechy grupy – więzi i wsparcie społeczne; cechy kultury – religia, filozofia i sztuka).

Czynniki te zapobiegają przekształceniu się napięcia w stan stresu.

  1. Poczucie koherencji – wyraża trwałe i dynamiczne przekonanie o przewidywalności i racjonalności świata i własnego położenia życiowego: Zrozumienie – co? Sens – po co? Zaradność – jak?
    • Poczucie zrozumiałości (comprehensibility) dotyczy oceny bodźców ze względu na ich powtarzalność, przewidywalność i zrozumienie. Oznacza to, że im lepsza taka ocena, tym mocniejsze poczucie, że wydarzenia można zrozumieć i przewidzieć. Zrozumiałość stanowi poznawczy komponent poczucia koherencji.
    • Poczucie zaradności (manageability) to przekonanie człowieka, że sobie poradzi w różnych sytuacjach, ponieważ dysponuje odpowiednimi do tego zasobami. Zaradność stanowi instrumentalno-behawioralny komponent poczucia koherencji.
    • Poczucie sensowności (meaningfulness) określa, w jakim stopniu człowiek jest przekonany, że podejmowane przez niego działania mają sens z emocjonalnego punktu widzenia.
  2. Zachowanie i styl życia – poziom zdrowia zależy od zachowań związanych ze zdrowiem, zwłaszcza tych, dzięki którym człowiek tworzy warunki sprzyjające doświadczeniom rozwijającym zasoby i poczucie koherencji.
  3. Stresory – wymagania, dla których nie ma gotowych, ani zautomatyzowanych reakcji adaptacyjnych i które rodzą stan napięcia; Stresorem jest każdy element (bodziec), który do systemu wprowadza entropię, napięcie, sprzeczność. Nie są to, zatem tylko te bodźce, które dana osoba oceni jako szkodliwe/negatywne.

Każdy stresor, jeśli nie został oceniony jako obojętny, wywołuje stan napięcia. Natomiast nie każdy stresor musi powodować stres. To, czy napięcie przerodzi się w stres, zależy od tego, jak skutecznie człowiek poradzi sobie ze stanem napięcia. Radzenie sobie z napięciem należy rozumieć jako kontrolę emocji oraz podejmowanie działań instrumentalnych.

Czym jest zdrowie psychiczne i jak je utrzymać

Na zdrowie psychiczne składają się:

  • uregulowane emocje i myśli,
  • satysfakcja z zaspokojenia potrzeb,
  • przynależność,
  • poczucie kompetencji i autonomii

Ludzie mają zdolność do brania odpowiedzialności za swoje życie. Ważna jest rola wczesnych doświadczeń życiowych, jednak świadoma ludzka decyzja jest kluczowym punktem zmiany. Celem egzystencji zdrowego człowieka jest dążenie do autonomii, czyli życia świadomego, spontanicznego w pozycji OK do siebie i świata.

Jak dbać o dobrostan biospołeczny

Odpowiedzialność i świadome decyzje pozwalają nam kształtować nasz dobrostan. Na co również zwrócić uwagę?

  • Świadomość – bycie „tu i teraz”– pozwala na rozpoznawanie własnych myśli i odczuć w odpowiedzi na bieżące realia. Pozwala też odrzucić reakcje emocjonalne, które pochodzą z przeszłości;
  • Autonomia – wolność dokonywania wyboru spośród różnych potencjalnych zachowań;
  • Przywiązanie– pełna, otwarta relacja z inną osobą, dzięki której można okazywać swoje prawdziwe uczucia i być w pełni zaakceptowanym;
  • Elastyczność – zdolność do rozpoznawania i dostosowywania się do różnych wymagań sytuacyjnych -zmiany sposobu myślenia i zachowania – kiedy coś mi zagraża. Zachowania równowagi między ważnymi wartościami w życiu;
  • Akceptacja – odnoszenie się do swoich myśli i uczuć bez osądzania, jakby bezstronnie. Pomaga powstrzymać się przed nadmiernym reagowaniem negatywnymi emocjami –zwłaszcza w odpowiedzi na stresory. Akceptacja nie jest tożsama z tym, że nie chcę nic zmieniać. Różnimy się pod względem wrażliwości na swoje uczucia i myśli;
  • Aktywność fizyczna – uprawianie sportu w okresie stresu = mniej somatyzacji. Odczuwana przyjemność w życiu, pewność siebie i wsparcie, były mniejsze dla osób nieaktywnych. Ci, którzy angażowali się w aktywność fizyczną z innymi, mieli wyższą sprawność umysłową i stan zdrowia.

Czytaj również:

Leave a Comment

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *